IRENA SZEWIŃSKA 

                                        

Polska lekkoatletka specjalizująca się w biegach sprinterskich i skoku w dal, a po zakończeniu kariery działaczka krajowych i międzynarodowych organizacji sportowych. Należy do najbardziej utytułowanych polskich sportowców i najwybitniejszych lekkoatletek w historii: na czterech kolejnych igrzyskach olimpijskich stawała na podium (łącznie zdobyła siedem medali).

Siedmiokrotna medalistka igrzysk olimpijskich (3 złote, 2 srebrne i 2 brązowe) oraz dziesięciokrotna mistrzostw Europy (10 medali na otwartym stadionie i 3 w hali). Wielokrotna reprezentantka Polski w meczach międzypaństwowych i pucharze Europy. W latach 1965–1979 zdobyła też 24 medale mistrzostw Polski w biegu na 100 metrów, 200 metrów, 400 metrów, w sztafecie 4 × 100 metrów oraz w skoku w dal. Dama Orderu Orła Białego.

Lekkoatletykę zaczęła uprawiać jesienią 1960 roku, mając 14 lat, w grupie uczniów Szkoły Podstawowej nr 37 w Warszawie, której trenerem był dawny oszczepnik, finalista igrzysk olimpijskich z Melbourne (1956), Jan Kopyto. Od początku kariery startowała w barwach warszawskiej Polonii. Początkowo występowała m.in. w czwartkach lekkoatletycznych, a w 1962 roku zdobyła w Łodzi pierwsze medale mistrzostw Polski młodzików. Pierwsze międzynarodowe sukcesy odniosła już w 1964 roku – podczas rozgrywanych w Warszawie europejskich igrzysk juniorów (późniejsze mistrzostwa Europy juniorów) zdobyła trzy złote medale wygrywając bieg na 200 metrów i skok w dal oraz wraz z koleżankami w biegu rozstawnym na 4 × 100 metrów. Miesiąc później na igrzyskach olimpijskich w Tokio wywalczyła srebrne medale w skoku w dal i biegu na 200 metrów, a wraz z Teresą Ciepły, Haliną Górecką i Ewą Kłobukowską poprawiając rekord świata (czasem 43,69) zdobyła złoto w sztafecie sprinterskiej. Rok później zdobyła w Budapeszcie trzy medale uniwersjady, a w 1966 także w stolicy Węgier wywalczyła cztery (w tym trzy złote) krążki mistrzostw Europy. W 1968 w Meksyku podczas igrzysk olimpijskich zwyciężyła w biegu na 200 metrów poprawiając czasem 22,58 rekord świata oraz zdobyła brąz na dystansie 100 metrów. W biegu rozstawnym 4 × 100 metrów Polki zgubiły pałeczkę (ostatecznie dobiegły do mety nie awansując do finału) – w efekcie manipulacji medialnych i wydarzeń związanych z Marcem 1968 roku Szewińska stała się w związku z tym wydarzeniem obiektem ataków antysemickich. Wstawił się za nią w „Ekspresie Wieczornym” znany felietonista Wiech[potrzebny przypis]. Zimą 1969 zdobyła w Belgradzie trzy medale lekkoatletycznych europejskich igrzysk halowych. W związku z ciążą opuściła sezon letni 1969, a w 1970 po urodzeniu syna Andrzeja wystartowała w uniwersjadzie w Turynie, odpadając już w półfinale biegu na 100 metrów. Zimą 1971 stanęła na podium halowych mistrzostw Europy w skoku w dal. Latem 1971 na mistrzostwach Europy w Helsinkach zdobyła brązowy medal w biegu na 200 metrów. W sylwestra z 1971 na 1972, podczas zgrupowania w Zakopanem, doznała kontuzji (skręcenie kostki lewej nogi), przez co musiała zrezygnować ze startów w skoku w dal. Podczas igrzysk olimpijskich w Monachium zdobyła brązowy medal w biegu na 200 metrów i dotarła do półfinałów rywalizacji na dystansie 100 metrów. Tuż za podium, na czwartym miejscu, zakończyła start w biegu na 60 metrów podczas halowych mistrzostw Europy w Rotterdamie, a rok później na halowym czempionacie zdobyła brąz w biegu na 60 metrów. Od jesieni 1973 roku rozpoczęła starty w biegu na 400 metrów. W sezonie letnim 1974 trzy medale (w tym dwa złote w biegach na 100 i 200 metrów) podczas mistrzostw Europy w Rzymie]. Na początku marca w Katowicach rozegrano halowe mistrzostwa Europy, w których Szewińska zdobyła brązowy medal w biegu na 60 metrów. Na igrzyskach olimpijskich w Montrealu w 1976 roku zdobyła złoty medal, ustanawiając czasem 49,29 nowy rekord świata. Dwukrotnie zdobywała brązowe medale mistrzostw Europy w Pradze (1978). Podczas swojego ostatniego olimpijskiego startu – na igrzyskach olimpijskich w Moskwie w 1980 roku – dotarła do półfinału biegu na 400 metrów.

Po zakończeniu w 1980 roku kariery sportowej Irena Szewińska rozpoczęła działalność w szeregu organizacji. Od 1980 do 2009 roku zasiadała w Zarządzie Polskiego Związku Lekkiej Atletyki (w latach 1997–2009 była prezesem PZLA). W latach 1982–1989 była członkiem Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W 1984 została wybrana do Komitetu Kobiecego International Association of Athletics Federations (IAAF), w 1995 do Rady European Athletics Association. Od 2005 do 2009 i ponownie od 2011 roku zasiada w Radzie IAAF (Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych). Jest członkiem Polskiego Komitetu Olimpijskiego, a od 1998 jest członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. W 2005 była członkiem wyborczego Komitetu Honorowego Lecha Kaczyńskiego. Po aferze finansowej w 2009 roku nie ubiegała się o reelekcję na stanowisku Prezesa Polskiego Związku Lekkiej Atletyki.

Jako przedstawiciel Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego była członkiem Komisji Koordynacyjnej sprawdzającej stan przygotowań do igrzysk olimpijskich w Atenach (2004), Londynie (2012) oraz Tokio (2020).

Została członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015 roku.
Nagrody i wyróżnienia:
W 1974 została wybrana w plebiscycie agencji prasowej United Press International najlepszą sportswoman świata, wygrała wówczas także doroczny plebiscyt Track & Field Athlete of the Year. Czterokrotnie wygrywała Plebiscyt Przeglądu Sportowego na 10 Najlepszych Sportowców Polski (łącznie dziewięciokrotnie w dziesiątce), siedmiokrotnie triumfowała w rankingu Złote Kolce. W 1981 została wybrana do International Jewish Sports Hall of Fame – międzynarodowej galerii sław sportowców pochodzenia żydowskiego. W plebiscycie „Polityki”, „Przeglądu Sportowego” i „Tempa” została uznana w 1998 za postać numer 1 w polskim sporcie XX wieku. W 2005 Rada Miasta Bydgoszczy nadała jej tytuł honorowego obywatela Bydgoszczy. 29 września 2007 została uhonorowana doktoratem honoris causa przez Akademię Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Otrzymała również Medal Kalos Kagathos (w 1994) przyznawany wybitnym sportowcom, którzy odnieśli sukces również poza sportem. W 2009 roku nadano jej tytuł Honorowego Prezesa Polskiego Związku Lekkiej Atletyki oraz w plebiscycie z okazji 90-lecia PZLA wybrano ją najlepszą polską lekkoatletką w biegach na 200 i 400 metrów. W 2012 została włączona do IAAF Hall of Fame.
W Pułtusku znajduje się publiczna szkoła podstawowa jej imienia.
10 września 2014 została honorową obywatelką Sopotu, 20 września 2014 Pułtuska, a 26 marca 2015 Zgierza.